Ηδική

Οι Έλληνες τη γλώσσα τους με σοφία εποίησαν.

Έχουμε μία γλώσσα με λέξεις που κάποιες πηγές λένε πως περνάνε τα 60 εκατομμύρια σε αριθμό, και φυσικά επιλέγουμε να πιστέψουμε αυτές τις πηγές.

Καμία από αυτές τις λέξεις δεν έχει ακριβώς την ίδια σημασία με κάποια άλλη. Ακόμα και λέξεις που φαίνονται συνώνυμες μπορεί να έχουν διαμετρικά αντίθετη σημασία. Για παράδειγμα, παρόλο που στη νεοελληνική μπορούμε εύκολα να μπερδέψουμε ενα παιδί καλομαθημένο από ένα κακομαθημένο, η διαφορά είναι υπαρκτή, ίσως όχι στη συμπεριφορά του παιδιού αυτή καθαυτή αλλά στον αυτή η συμπεριφορά προήλθε λόγω της πολύ καλής ή αντίστοιχα πολύ κακής ανατροφής του.

Οι μόνες λέξεις που έχω βρει να αποτελούν απόλυτα ταυτόσημες έννοιες είναι η ηθική και η πλαστελίνη.

Και οι δύο λέξεις περιγράφουν κάτι το οποίο είναι ιδιαίτερα εύπλαστο και μπορεί να πάρει οποιοδήποτε σχήμα θέλει ο χρήστης. Μπορεί μάλιστα ο χρήστης να αλλάξει το σχήμα όσες φορές θέλει ανάλογα με τις ανάγκες του, χωρίς να δώσει λόγο σε κανέναν γι αυτές τις αλλαγές, και χωρίς κανένα περιορισμό.

Γιατί αλλιώς, σε ένα κόσμο όπου η λέξη ηθική δεν θα ήταν ταυτόσημη της λέξης πλαστελίνη, δε θα δικαιολογούταν με τίποτα η ευκολία με την οποία αλλάζουμε απόψεις για κάτι ανάλογα με τη γωνία από την οποία το εξετάζουμε.

Η ηθική καταδίκη ενώπιόν μας κάποιου εξαρτάται από το αν μπορούμε εύκολα να ταυτιστούμε με τις φερόμενες ως πράξεις του ή τις πράξεις που εμείς επιλέγουμε να ερμηνεύσουμε προκειμένου να κρίνουμε τα αλλότρια.

Μπορούμε πολύ εύκολα να καταδικάσουμε κάτι το οποίο εμείς δεν θα φανταζόμασταν ποτέ τον εαυτό μας να κάνουμε άσχετα με το αν δεν έχουμε υπάρξει σε παρόμοια κατάσταση, ή κάτι το οποίο εμείς κάναμε πριν πολύ καιρό αλλά τώρα είναι αλλιώς, ή ακόμα και κάτι που κάναμε πρόσφατα αλλά στη δική μας περίπτωση ήταν διαφορετικά τα πράγματα.

Περιέργως μάλιστα, το θέμα της πλαστελίνης ή καλύτερα της πλαστελινικής δικαίωσης θίγεται πάντα στην κουβέντα από αυτόν ο οποίος είναι ο φαινομενικά ριγμένος, γιατί στην τελική εμείς έχουμε ελαφρυντικά:

Εγώ γαμιέμαι στη δουλειά για να βγάλω τα προς το ζειν, άρα εκείνος που βγάζει περισσότερα είτε έχει πατήσει επί πτωμάτων (πράγμα που η δική μου ηθική δε μου επιτρέπει να κάνω τώρα, αλλά ας γίνω εγώ προϊστάμενος και δε θα έχω πρόβλημα να παίρνω φακελάκια γιατί θα έχω και παιδιά και κάπως θα πρέπει να πληρώσω για την εκπαίδευσή τους), είτε είναι τυχερός (γιατί ικανότερος ή εξυπνότερος από μένα αποκλείεται να είναι).

ή

Εγώ δαπανώ πολύ ενέργεια στην καθημερινότητά μου και όταν γυρνάω στο σπίτι είμαι κομμάτια, άρα εκείνη που προλαβαίνει εκτός από εργαζόμενη να είναι και ωραία γκόμενα και να προλαβαίνει να βγαίνει πρέπει να μην είναι καλή στη δουλειά της και να τα φοράει και στον άνδρα της.

...

Ναι, αλλά όταν εγώ τα έφτιαξα με το ναρκομανή που είχε ληστέψει δυο τράπεζες το έκανα επειδή τον αγαπούσα. Εσύ δεν έχεις αγαπήσει πραγματικά, γι αυτό τα λες αυτά. Κι αν θες να ξέρεις, εγώ ποτέ δε θα άφηνα το πρόβλημά του να επηρρεάσει τη ζωή μου ή τη ζωή των παιδιών μας! Πόσο αναίσθητος είσαι για να μην καταλαβαίνεις κάτι τόσο βασικό;

Προτείνω λοιπόν στο λήμμα ηθική στα εννοιολογικά λεξικά να υπάρχει απλη παραπομπή "βλέπε: πλαστελίνη" και η σημερινή έννοιά της να αντικατασταθεί ολοσκερώς με τη λέξη ηδική, προκειμένου να γνωρίζουν οι χρήστες του λεξικού πως πρόκειται για λήμμα με ειδική έννοια υποκειμενικού χαρακτήρα.